درحال‌حاضر بیشتر تحقیقات درباره رانندگان بر عوامل حواس‌پرتی در داخل وسیله‌نقلیه متمرکز است، اما در برخی موارد عوامل بیرونی و محیطی نیز تمرکز رانندگان را برهم می‌زنند. این روزها بسیاری‌از جاده‌ها و خیابان‌ها به نمایشگاه بیلبوردهای تبلیغاتی تبدیل شده‌اند و البته تحقیقات کمی درباره تاثیرات بالقوه این تبلیغات بر عملکرد رانندگان انجام شده است.
بیلبوردهای تبلیغاتی در حواس‌پرتی برخی رانندگان ازجمله رانندگان مسن‌تر و بی‌تجربه ممکن است تاثیر بیشتری داشته باشند. درواقع می‌توان گفت این بیلبوردها، الگوهای توجه بصری رانندگان را تغییر داده‌اند. در ادامه به بررسی بیشتر این موضوع می‌پردازیم.
تعریف حواس‌پرتی هنگام رانندگی
حواس‌پرتی هنگام رانندگی به دلایل مختلف ازجمله تنوع و وابستگی آن به شرایط رانندگی، تاکنون به‌طور کامل و روشن تعریف نشده است؛ ولی تعریف پِتی و همکارانش (۲۰۰۵) از حواس‌پرتی هنگام رانندگی، استانداردترین توصیفی است که تاکنون ارائه شده است.
آنها حواس‌پرتی را این‌گونه تعریف می‌کنند: حواس‌پرتی عبارت است از تاخیر راننده در تشخیص اطلاعات حیاتی جهت حفظ ایمن کنترل افقی و عمودی وسیله‌نقلیه.
این تاخیر ممکن است به‌دلیل فعالیت اشخاص یا اجسام در داخل یا خارج از وسیله‌نقلیه باشد که باعث تغییر توجه و حواس راننده از وظیفه اصلی او یعنی رانندگی می‌شود. چندی پیش رئیس اداره مهندسی ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ در این باره گفت: یکی از پارامترهای تاثیرگذار بر عدم توجه کافی به جلو توسط رانندگان در تصادفات، وجود تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر است.
این تابلوها به‌عنوان منبع حواس‌پرتی شناخته می‌شوند، اما در مقایسه با سایر انواع مزاحمت‌ها مانند ارسال پیامک یا صحبت با تلفن همراه حین رانندگی، توجه کمتری به آن شده است. تابلوهای تبلیغاتی جاده‌ها را می‌توان نوعی به‌هم‌ریختگی محیطی در نظر گرفت زیرا الگوهای حرکتی چشم رانندگان را طبیعتا تحت تاثیر قرار می‌دهند و مختل می‌کنند و در تصمیم گیری های راننده هم مشکلاتی را پدید می آورد.
سرهنگ مصطفی زینی‌وند ادامه داد: تمام مراحل نصب تابلوهای تبلیغاتی باید تابع ضوابط و مقررات شورای عالی ترافیک باشد. یکی از ضوابط مهم، محل نصب این تابلوهاست که نصب بنر در میانه راه‌ها و تقاطعات غیرهمسطح، ورودی و خروجی‌ها ممنوع است و نورپردازی تابلوها نباید به صورت چشمک‌زن بوده بلکه باید به صورت ثابت باشد. همچنین نورپردازی پشت این تابلوها ممنوع است زیرا شاید موجب جلب توجه شود.
به گفته رئیس اداره مهندسی ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ، تابوهای تبلیغاتی که چراغ های قرمز، سبز و زرد دارند، در مجاورت تقاطع‌ها باید به‌گونه‌ای باشند که مانع عملکرد چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و دوربین‌ها نشوند. البته تمام این موارد در مقررات دیده شده است.
بلندنویسی استاندارد نیست
چند روز قبل، معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران گفت اشعاری که سازمان زیباسازی شهر تهران روی بیلبوردهای شهر درج کرده، برای راننده قابل‌خواندن نیست.
متاسفانه طولانی بودن این اشعار، موجب تصادف رانندگی می‌شود. این بیلبوردها باید دقیقا مورد بررسی قرار بگیرند تا عواقبی نداشته و استاندارد باشند. این بلندنویسی استاندارد نیست و سازمان زیباسازی در رابطه با این اقدام، نامه‌نگاری انجام نداده است.
رضا صیادی، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران هم در این باره گفت درباره استاندارد بیلبوردهای شهری دستورالعمل دقیقی نداریم؛ یعنی نمی‌توانیم بگوییم این تعداد کاراکتر اگر در بیلبورد باشد استاندارد است یا خیر! آن چیزی که رعایت می‌شود، این است که بیلبورد پیام و محتوا را به مخاطب منتقل کند، موجز باشد و ٨ تا ١٥ ثانیه جهت ملاحظه مخاطب زمان ببرد.
طبیعتا راننده شاید نتواند اشعار روی بیلبورد را بخواند، اساسا مخاطب بسیاری از این محتواها بیش از راننده، سرنشین خودروها هستند. وی در ادامه بیان کرد: تلاش کردیم اشعار زیاد طولانی نباشند و خواندن آنها ١٠ثانیه زمان ببرد و مردم قبلا آنها را شنیده باشند.
در رابطه با تصادف هم باید گفت ممکن است هر فایل گرافیکی در شهر باعث تصادف شود و چشم راننده را بدزد؛ که این موضوع یک قاعده کلی است با این حال امیدواریم اشعار موجب تصادف نشود.
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران نیز بر لزوم استانداردسازی بیلبوردهای شهری تاکید کرد و یادآور شد سازمان زیباسازی شهر تهران، تا امروز اقدامات بسیار خوبی انجام داده که یکی از آنها همین اجرای پویش شعر در بیلبوردهای شهر است، اما طبیعتا این اقدام با مخالفت و نقدهایی همراه بوده است.
البته باید نقدها شنیده شود و نکات آنها مدنظر قرار گیرد و کار را اصلاح کرد. نظر پلیس راهور باید برای بیلبورد اشعار لحاظ شود، زیرا قید کردن اشعار طولانی شاعران در بیلبوردها موجب تصادف می‌شوند؛ پس بهتر است اشعار کوتاه‌تر باشند و در اقدامات بعدی حتما کار به صورت کارشناسی انجام شود؛ این اقدام خوب و ارزشمند است، اما باید طبق نظر پلیس راهور اصلاحاتی انجام شود.