هزینه‌های سربار تولید در صنعت خودرو موجب شده است قیمت تمام‌شده محصولات در این بنگاه‌ها به نسبت استانداردهای جهانی بالاتر باشد. درحالی‌که دو خودروساز بزرگ کشور واحدهای هم‌راستایی برای طراحی و تولید محصولات خود را ایجاد کردند، کارشناسان این حوزه اذعان می‌کنند ادغام واحدهای R&D و تحقیقاتی می‌تواند هزینه‌های تولید را بسیار دستخوش تغییر کند. البته که این امر می‌تواند هم به نفع تولید کنندگان خودرو باشد و هم در حفظ منافع متقاضیان با کاهش قیمت تمام‌شده محصولات موثر باشد.
اسماعیل شجاعی، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» با اشاره به مشکلات صنعت خودرو که در اکثر مواقع دلیل آن را تحمیل برخی هزینه‌های غیرضروری و قابل‌فاکتورگیری به خودروسازان می‌داند، گفت: «یکی از دغدغه‌های بنگاه‌های خودروسازی در سال‌های گذشته طراحی و ساخت پلت‌فرم مشترک برای کاهش هزینه‌های تولید بوده است. هرچند در این خصوص دولت و کارشناسان وزارت صمت مدعی حمایت از تولیدکنندگان بودند، اما در عمل شاهد هستیم این ضرورت به دلایلی همچون عدم‌تمرکز و موازی‌کاری در بخش تحقیق‌وتوسعه به منصه‌ظهور نرسیده است.»
وی افزود: «صنعت خودرو به دلیل پیوستگی با دیگر صنایع بزرگ و فراگیری در سطح کشور جزو صنایع مادر محسوب می‌شود و درصورتی‌که تولید در این صنعت با اختلال مواجه شود، ۶۰ حوزه دیگر صنعتی را همراه با خود به منجلاب می‌کشاند. این امر باعث شده است دولت‌ها در چند دهه گذشته به این صنعت نگاه ویژه‌ای داشته باشند هرچند گاهی حمایت‌های مالی غیرهدفمند باعث عقب‌گرد در این حوزه شده است.»
شجاعی ادامه داد: «ممنوعیت واردات خودرو طی سال‌های گذشته، مشکلات عدیده‌ای را برای بازار به وجود آورده است. هرچند دولت سیزدهم در این خصوص تغییر رویه ایجاد کرد، اما به دلیل واردات محدود و عرضه قطره‌چکانی محصولات خودروسازان جهانی در سامانه یکپارچه فروش، تاثیرات هزینه‌کرد ارزی در این حوزه را در بازار خودرو شاهد نیستیم. از سوی دیگر، مونتاژکاران نیز که می‌توانند محصولات متنوعی را به بازارهای داخلی عرضه کنند و نیاز برخی متقاضیان محصولات خارجی را پاسخگو باشند، به دلیل محدودیت‌های گمرکی و دیگر موانع موجود، با کاهش سرعت تولی مواجه شده‌اند.»
ادغام خودروسازان بزرگ یکی از مباحث پرحاشیه در صنعت خودرو بوده که مورد توجه بسیاری از کارشناسان این حوزه قرار گرفته است. به نظر شما ادغام خودروسازان بزرگ چه مزیت‌هایی را برای صنعت خودرو کشور به دنبال خواهد داشت؟
یکی از مهم‌ترین موضوعات صنعت خودرو هزینه‌های پیش از تولید در بخش‌های تحقیقاتی است. آن‌طور که مدیران اجرایی این بنگاه‌ها مطرح می‌کنند، بالاترین هزینه در صنعت خودرو به بخش R&D اختصاص دارد. این هزینه‌ها بر قیمت تمام شده محصولات اثرگذار است.
زمانی‌که ادغام انجام شود، یک یا دو خودروساز بزرگ در کشور با تیراژ بالا، بسیاری از هزینه‌های تولید را مدیریت می‌کنند. ساختار قیمت تمام‌شده در صنعت خودرو شامل هزینه‌های متغیر و سربار است و ادغام یا اتحاد راهبردی، اولین کاری که به صورت مستقیم انجام می‌دهد؛ این است که هزینه‌های سربار را سرشکن می‌کند. بنابراین این مسیر در انتها به کاهش هزینه خواهد رسید.
در بخش هزینه‌های متغیر، آن‌جا که هزینه‌ها به تیراژ تولید و انباشت تقاضا و میزان سفارش برمی‌گردد، در آن‌جا هم قدرت چانه‌زنی دو خودروساز برای تامین بهتر و کم‌هزینه‌تر مواد اولیه محقق می‌شود. بدین‌ترتیب، به‌جای این‌که میان خودروسازان بزرگ رقابت منفی شکل بگیرد و هدررفت منابع و امکانات صورت بگیرد؛ باید هر دو خودروساز به نتیجه قطعی برسند که با اتحاد راهبردی بتوانند از ظرفیت‌ها و امکانات همدیگر استفاده کنند.
برخی کارشناسان و فعالان صنعت خودرو بر این باورند که واردات خودرو به‌صورت SKD و CKD و CBU می‌تواند انگیزه‌ای برای خودروسازان داخلی برای حضور در بازارهای جهانی و رقابت در داخل شود. با توجه به این‌که واردات خودرو در روزهای اوج خود هم پا از 4درصد فراتر نگذاشته است، شما سهم وارداتی‌ها در ارتقای کیفیت و کمیت تولید در خودروسازی‌های داخلی را چقدر می‌دانید؟
واردات خودرو در برهه‌های مختلف در کنار تولید داخل نیاز متقاضیان را تامین کرده است. البته مونتاژکاران نیز برخی محصولات را به بازار معرفی کردند که موجب ارتقای کیفیت محصولات خودروسازان داخلی شد.
در همین راستا، این باور به وجود آمده است که واردات محصول به‌صورت SKD و CKD می‌تواند نبض کیفیت و کمیت را در بازار به دست بگیرد. هرچند همان‌طور که مطرح کردید، در زمانی که واردات خودرو به‌صورت CBU به آسانی انجام می‌گرفت، تنها ۴درصد سهم بازار در اختیار خودروسازان جهانی قرار داشت، اما این حجم از واردات توانسته بود خودروسازان داخلی را با تکنولوژی‌های روز دنیا آشنا کند.
درحال‌حاضر نیز مونتاژکاران این مسئولیت را به عهده دارند، اما به شرط آن‌که تولید این بنگاه‌ها به دلایل مختلف مختل نشود. یکی از بزرگ‌ترین موانعی که مونتاژکاران از آن گلایه‌مند هستند، خواب قطعات مصرفی خطوط تولید آنان در گمرکات کشور است. یعنی با این‌که بازار متقاضی خرید محصولات مونتاژی است، دولت زمینه‌های تسهیل واردات قطعات خودرو را ایجاد نکرده است.
دولت چهاردهم در کمتر از یک‌ماه آینده با انتخاب مردم سکان امور اجرایی کشور را به دست خواهد گرفت. هر چند فعالان بازار و صنعت خودرو معتقدند بسیاری از وعده‌های دولت سیزدهم برای دولت آینده به میراث گذاشته شده است. انتظار شما از دولت آینده برای کاهش التهابات صنعت و بازار و ساماندهی این حوزه از صنعت چیست؟
متاسفانه دخالت‌های دولت در صنعت خودرو موجب تولید زیان انباشته شده است. اگر نگاه چند دهه گذشته در دولت چهاردهم نیز ادامه یابد، قطعا مشکلات و مصائب صنعت خودرو نه‌تنها برطرف نخواهد شد، بلکه روزبه‌روز بر آن افزوده خواهد شد. دولت در دهه‌های گذشته نه‌فقط در تولید بلکه در شیوه‌های مدیریت بنگاه‌های خودروسازی دخالت‌های بسیاری داشته است.
طراحی برخی ابزارها و تحمیل سیستم‌های فروش نیز این صنعت را زمین‌گیر کرده و البته نه‌تنها فعالان صنعت خودرو از وضعیت موجود اعلام نارضایتی می‌کنند بلکه متقاضیان و مسئولان امر نیز از وضعیت موجود گلایه‌مند هستند.
دخالت در تولید و فروش تا آن‌جا پیش رفته است که گمان می‌رود دولت بخواهد برای هر محصول عرضه‌شده راننده هم تعیین کند! سامانه یکپارچه فروش یکی از همین نقاطی است که دخالت دولت را در صنعت خودرو به حداکثر رسانده است. دولت چهاردهم برای ساماندهی صنعت خودرو ابتدای امر باید بنگاه‌های بزرگ خودروسازی را به دست افراد دارای اهلیت بسپارد.
خصوصی‌سازی در صنعت خودرو به دلیل تجربه‌های نافرجام در دیگر صنایع، نگرانی‌هایی را پیش رو تصمیم‌سازان گذاشته است که باید از آن‌ها عبور کنند. با کاهش نقش اجرایی دولت و افزایش نظارت بر خودروسازان، این صنعت شاهد رفتار تجاری و عملکرد مطلوب خواهد شد.